Tác giả Hồ Xuân Hương được người đọc biết đến nhiều nhất thông qua bài thơ Bánh trôi nước. Đây là một tác phẩm đã được in trong sách giáo khoa ngữ văn lớp 7. Bà cũng được mệnh danh là “Bà chúa thơ Nôm” của Việt Nam với nhiều bài thơ mang đậm chất trữ tình và ca ngợi vẻ đẹp của người phụ nữ.
Để hiểu hơn về cuộc đời sự nghiệp, con đường sáng tác thơ của của bà, mời bạn đọc hãy cùng với Nhà văn TP.HCM tham khảo ngay bài viết dưới đây nhé!
Tiểu sử tác giả Hồ Xuân Hương
Hồ Xuân Hương (1772 – 1822), tên thật là Hồ Phi Mai còn có ý nghĩa là hoa mai bay trên hồ. Quê quán tại làng Quỳnh Đôi, huyện Quỳnh Lưu, tỉnh Nghệ An.
Năm 13 tuổi, cha của Hồ Xuân Hương mất, sau đó bà phải đi theo mẹ về làng Thọ Xương, gần kinh đô Thăng Long sinh sống và học tập. Tuy nhiên, vì điều kiện kinh tế quá khó khăn, Hồ Xuân Hương chỉ đi học một thời gian rồi đi làm giúp việc để kiếm sống.
Khi còn nhỏ, Hồ Xuân Hương đã nổi tiếng là người hiếu học, thông minh và có khả năng làm thơ rất hay. Sinh ra và lớn lên trong thời điểm xã hội phong kiến Việt Nam có nhiều biến động tiêu cực, bà đã chứng kiến được những cảnh ngộ người phụ nữ Việt bị chà đạp với tư tưởng “trọng nam khinh nữ” thời bấy giờ. Chính điều đó cũng đã ảnh hưởng ít nhiều đến sự nghiệp sáng tác của bà sau này.
Hồ Xuân Hương cũng được nhận xét là một nữ sĩ có ngoại hình xinh đẹp, cá tính mạnh mẽ, có mối quan hệ rộng rãi. Tuy nhiên, con đường tình duyên của bà lại gặp khá nhiều trắc trở và bất hạnh. Bà trải qua hai đời chồng và ngang trái là đều mang danh vợ lẽ.
Người chồng đầu tiên của Hồ Xuân Hương là Tổng Cóc, ông là một người có gia thế giàu có, yêu thơ ca nhưng lại khá ăn chơi và thường có thói quen tiêu xài hoang phí. Người vợ cả của Tổng Cóc rất hay ghen tuông, tìm mọi cách đe dọa và hãm hại để Hồ Xuân Hương buộc phải bỏ nhà ra đi khi đang mang thai, nhằm tránh sự soi mói của bà vợ cả cũng như dân làng.
Một thời gian sau đó, bà sinh đứa con gái đầu lòng, nhưng không may mắn đứa bé đã mất ngay khi vừa mới chào đời. Rồi bà tiếp tục lấy người chồng thứ hai là ông Phủ Vĩnh Tường và cũng mang kiếp vợ lẽ. Bà sinh cho ông một người con, nhưng chỉ sau hai năm chung sống, người chồng thứ hai của bà cũng đã mất. Từ đó trở đi, bà sống cuộc đời cô độc đến cuối đời.
* Tham khảo: Theo tài liệu của GS. Hoàng Xuân Hãn và ông Lê Xuân Giáo, Hồ Xuân Hương có tới ba đời chồng chứ không phải hai, đó là Ông Tổng Cóc, Ông Phủ Vĩnh Tường và cuối cùng là quan Tham hiệp trấn Yên Quảng Trần Phúc Hiến.
Con đường văn chương của Hồ Xuân Hương
Trong sự nghiệp văn chương, Hồ Xuân Hương được xếp hạng nổi tiếng thứ 1607 trên thế giới, xếp thứ 2 trong danh sách nhà thơ nổi tiếng tại Việt Nam. Bà cũng được mệnh danh là “Bà chúa thơ Nôm”, để lại cho hậu thế nhiều bài thơ độc đáo, bao gồm cả các tác phẩm chữ Hán và chữ Nôm.
Theo giới nghiên cứu, hiện đang có khoảng 40 bài thơ Nôm và trên dưới 5 bài thơ Hán tương truyền là của Hồ Xuân Hương. Ngoài ra, nữ thi sĩ còn có tập thơ Lưu hương ký được phát hiện vào năm 1964, bao gồm 24 bài chữ Hán và 26 bài chữ Nôm.
Các sáng tác của Hồ Xuân Hương vừa thanh vừa tục, chủ yếu xoay quanh thân phận của người phụ nữ Việt. Bà cũng là nhà thơ phụ nữ viết về phụ nữ, với phong cách trào phúng nhưng đậm chất trữ tình và chất văn học dân gian từ đề tài cho đến ngôn ngữ, hình tượng.
Thơ của Hồ Xuân Hương còn là dòng thơ mang tính đấu tranh mạnh mẽ với chế độ phong kiến lạc hậu thời bấy giờ. Nổi bật nhất trong phong cách sáng tác của bà là sự đồng cảm với những mảnh đời bất hạnh, sự khẳng định vẻ đẹp của người phụ nữ.
Không những vậy, đọc thơ của Hồ Xuân Hương, người ta còn thấy được cái cách mà bà chế giễu và phê phán những thói hư tật xấu của nhà sư, thầy đồ. Điều đó cho thấy mong muốn và khát khao được thoát khỏi chế độ phong kiến đầy khắc nghiệt.
Tác phẩm tiêu biểu của tác giả Hồ Xuân Hương
Hầu hết các bài thơ của tác giả Hồ Xuân Hương đều được viết theo thể thơ thất ngôn bát cú đường luật (tám câu bảy chữ) và thể thơ thất ngôn tứ tuyệt (bốn câu bảy chữ). Một số sáng tác thơ nôm tiêu biểu của bà có thể kể đến như:
- Bà Lang khóc chồng
- Bạch Đằng giang tạm biệt
- Bài ca theo điệu xuân đình lan
- Bánh trôi nước
- Cảnh làm lẽ
- Cái quạt giấy 1, 2
Ngoài ra, Hồ Xuân Hương cũng nổi tiếng với những tác phẩm viết bằng chữ Hán như:
- Hải ốc trù
- Nhãn phóng thanh
- Độ Hoa Phong
- Trạo ca thanh
- Thuỷ vân hương
Dù viết bằng chữ Hán hay chữ Nôm, Hồ Xuân Hương cũng được đánh giá là một nữ thi sĩ có biệt tài trong việc sử dụng điệp khúc, âm điệu, tiết tấu thích hợp với từng ý và từng hoàn cảnh với một thái độ rất tự nhiên, duyên dáng và giàu sức gợi.
Tác phẩm Bánh trôi nước của Hồ Xuân Hương
Trong số các sáng tác của Hồ Xuân Hương, bài thơ Bánh trôi nước có thể nói là tác phẩm để đời nhất của bà. Bài thơ tuy chỉ có 4 câu nhưng lại ẩn chứa rất nhiều ý nghĩa sâu sắc.
“Thân em vừa trắng lại vừa tròn
Bảy nổi ba chìm với nước non
Rắn nát mặc dầu tay kẻ nặn
Mà em vẫn giữ tấm lòng son”.
Nghĩa tả thực của bài thơ chỉ đơn giản là hình ảnh bánh trôi nước trắng, tròn. Khi luộc chưa chín thì chìm, chín rồi thì nổi. Tuy nhiên, Hồ Xuân Hương chỉ mượn hình ảnh bánh trôi nước để ẩn dụ và ca ngợi vẻ đẹp ngoại hình cũng như tâm hồn của người phụ nữ. Đồng thời, thương cảm sâu sắc cho số phận lênh đênh, chìm nổi của họ trong chế độ phong kiến đầy lạc hậu.
Nếu như câu thơ đầu miêu tả về màu sắc và hình dáng của chiếc bánh trôi để gợi lên vẻ đẹp của người phụ nữ, thì câu thơ thứ hai lại biểu trưng cho số phận lênh đênh, bấp bênh của họ. Số phận của người phụ nữ tiếp tục được nhấn mạnh ở sự phụ thuộc, không có tiếng nói trong xã hội thông qua câu thơ “Rắn nát mặc dầu tay kẻ nặn”. Câu thơ cuối là sự khẳng định, ca ngợi vẻ đẹp tâm hồn của người phụ nữ, dù có thể nào thì họ vẫn giữ tấm lòng thủy chung, trong sáng.
Thông qua bài thơ, người đọc cũng thấy được rõ những giá trị nhân văn vô cùng sâu sắc, đó là ý thức về một xã hội phong kiến bất công, vùi dập cuộc sống người phụ nữ. Đồng thời, cho thấy thái độ đồng cảm, trân trọng và đề cao vẻ đẹp người phụ nữ của tác giả.
Trên đây là những thông tin chi tiết về tiểu sử cuộc đời, sự nghiệp văn chương, tác phẩm tiêu biểu và nổi bật của nữ thi sĩ Hồ Xuân Hương. Hy vọng, bạn đọc đã có được cho mình những kiến thức hữu ích, có giá trị để hiểu hơn về tác giả nổi tiếng bậc nhất trong nền thi ca Việt Nam.
